3.12.2025
Zaćma wikłająca to wtórna postać zmętnienia soczewki, która rozwija się pourazowo lub w przebiegu innych chorób oczu, takich jak przewlekłe zapalenie błony naczyniowej, jaskra, dystrofie siatkówki. Ten typ zaćmy może postępować szybciej niż zaćma starcza i znacznie pogarszać jakość widzenia. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy i możliwości leczenia zaćmy wikłającej.
Zaćma wikłająca (ang. complicated cataract) to wtórna postać zaćmy, która rozwija się jako powikłanie innych, przewlekłych schorzeń oka (dlatego określana jest również jako zaćma wtórna lub zaćma powikłana). W odróżnieniu od zaćmy starczej, która powstaje na skutek naturalnego procesu starzenia się soczewki, zaćma wikłająca jest skutkiem uszkodzeń struktur wewnątrzgałkowych – szczególnie w przebiegu zapaleń błony naczyniowej (np. zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego), zwyrodnień siatkówki, jaskry, zakażeń wewnątrzmacicznych lub po urazach oka.
Zmiany soczewkowe mają zwykle charakter zmętnień podtorebkowych, najczęściej w tylnej części soczewki oka, przyjmując postać tzw. zaćmy podtorebkowej tylnej. Zmętnienia mogą rozwijać się stosunkowo szybko i prowadzić do znacznego pogorszenia ostrości wzroku. Zaćma wikłająca może być też związana z zaburzeniem metabolizmu soczewki wskutek przewlekłego stanu zapalnego, niedotlenienia lub zaburzeń ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Zaćma wikłająca rozwija się jako powikłanie innych chorób oczu, które powodują przewlekłe uszkodzenia struktur wewnątrzgałkowych lub zaburzają metabolizm soczewki. Najczęstszą przyczyną jest długotrwałe zapalenie błony naczyniowej oka, które prowadzi do gromadzenia się komórek zapalnych i toksycznych metabolitów w komorze tylnej i okolicy soczewki, a w efekcie do jej zmętnienia. Wśród innych przyczyn zaćmy wikłającej wyróżnia się:
Zaćma wikłająca może pojawić się u pacjentów w każdym wieku, również dzieci.
Objawy zaćmy wikłającej są zróżnicowane i zależą zarówno od stopnia zmętnienia soczewki, jak i od choroby podstawowej, która doprowadziła do jej rozwoju. Najczęstszym i najwcześniejszym objawem jest pogorszenie ostrości widzenia, które postępuje wraz z nasilaniem się zmian w soczewce. Widzenie może stawać się zamglone, nieostre lub zniekształcone.
Pacjenci często skarżą się na:
Wraz z rozwojem choroby pojawiają się problemy z oceną odległości, co może prowadzić do trudności w poruszaniu się i wykonywaniu codziennych czynności. W zaawansowanym stadium źrenica, normalnie czarna, może przybrać szarobiały lub żółtawy odcień. Objawy mogą występować w jednym lub obu oczach i często rozwijają się równolegle z objawami schorzenia, które wpływa na soczewkę. W przypadku zaćmy wikłającej typowe jest, że dolegliwości nasilają się szybciej niż przy klasycznej zaćmie starczej.
Rozpoznanie zaćmy wikłającej opiera się na kompleksowym badaniu okulistycznym, którego celem jest nie tylko potwierdzenie obecności zmętnienia soczewki, ale również identyfikacja choroby podstawowej. Ponieważ zaćma wikłająca jest wtórna do innych patologii oka, jej rozpoznanie zawsze powinno być częścią szerszej oceny stanu narządu wzroku.
Podstawowe elementy diagnostyki obejmują wywiad lekarski, badanie ostrości widzenia, badanie w lampie szczelinowej, oftalmoskopię (badanie dna oka wykonywane przy rozszerzonej źrenicy) i pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego. W niektórych przypadkach zalecana jest również optyczna koherentna tomografia (OCT) oraz USG oka (głównie wtedy gdy zmętnienie soczewki uniemożliwia ocenę dna oka).
Pełna i precyzyjna diagnostyka zaćmy wikłającej jest bardzo istotna dla zaplanowania odpowiedniego leczenia, zarówno samego zmętnienia soczewki, jak i choroby podstawowej, bez której opanowania zabieg chirurgiczny może być mniej skuteczny lub obarczony większym ryzykiem powikłań.
Leczenie zaćmy wikłającej wymaga indywidualnego i dwutorowego podejścia. Z jednej strony skupia się na usunięciu zmętniałej soczewki, a z drugiej na kontrolowaniu choroby podstawowej, która doprowadziła do rozwoju zaćmy. Dlatego niezbędne jest ścisłe monitorowanie całego narządu wzroku, aby zapobiec powikłaniom i poprawić rokowania po operacji.
Najskuteczniejszą metodą leczenia zaćmy wikłającej jest zabieg operacyjny, polegający na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zabieg przeprowadza się najczęściej w znieczuleniu miejscowym, metodą fakoemulsyfikacji.
W przypadku zaćmy wikłającej ważne jest również, aby przed zabiegiem ustabilizować chorobę podstawową, np. opanować stan zapalny, unormować ciśnienie wewnątrzgałkowe lub leczyć współistniejącą retinopatię, oraz precyzyjnie dobrać rodzaj wszczepianej soczewki.
Po zabiegu konieczna jest rekonwalescencja (zgodnie z zaleceniami okulisty) oraz regularne kontrole okulistyczne. Dzięki nowoczesnym technikom operacyjnym oraz właściwemu postępowaniu terapeutycznemu, pacjenci z zaćmą wikłającą mają realne szanse na poprawę ostrości widzenia i komfortu życia.
Całkowite zapobieganie zaćmie wikłającej nie jest możliwe, ponieważ jej rozwój jest bezpośrednio związany z chorobami, na które pacjenci nie zawsze mają wpływ. Można jednak ograniczyć ryzyko jej wystąpienia lub spowolnić postęp poprzez odpowiednią profilaktykę. Szczególne znaczenie ma skuteczne leczenie i regularne monitorowanie choroby podstawowej, na przykład utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru we krwi w przypadku cukrzycy czy terapia stanów zapalnych błony naczyniowej. Należy również chronić oczy przed urazami, stosując okulary ochronne podczas wykonywania ryzykownych prac, oraz unikać długotrwałego stosowania leków sterydowych bez ścisłego nadzoru lekarza. Niezwykle ważne są regularne wizyty kontrolne u okulisty, zwłaszcza u osób z grup ryzyka, które pozwalają na wczesne wykrycie niepokojących zmian i wdrożenie odpowiedniego postępowania.
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zaćmy wikłającej.
Zaćma wikłająca to wtórna postać zaćmy, która rozwija się jako powikłanie innych chorób oczu, takich jak np. barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, jaskra czy stany zapalne. Jej rozwój jest efektem zaburzeń przemiany materii soczewki oka, które wpływają na jej przejrzystość.
Rekonwalescencja po zabiegu na zaćmę może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, chociaż na ogół poprawa widzenia jest niemal natychmiastowa. Leczenie zaćmy wikłającej opiera się nie tylko na samej operacji, ale także na późniejszym leczeniu choroby podstawowej i regularnych kontrolach okulistycznych.
Nie, zaćma jako taka nie może powrócić, ponieważ naturalna, zmętniała soczewka zostaje trwale usunięta i zastąpiona przez sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową. U części pacjentów po pewnym czasie (miesiącach lub latach) może jednak dojść do tzw. zaćmy wtórnej, która jest łatwa do wyleczenia za pomocą krótkiego i bezbolesnego zabiegu laserowego.
Tak, operacja usunięcia zaćmy jest świadczeniem gwarantowanym, refundowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jednak czas oczekiwania na zabieg oraz rodzaj oferowanych soczewek wewnątrzgałkowych w państwowych placówkach mogą się różnić od placówek prywatnych.
Proces gojenia po usunięciu zaćmy wikłającej zwykle trwa kilka tygodni, choć pierwsze efekty poprawy widzenia mogą być odczuwalne już po kilku dniach. Czas rekonwalescencji zależy jednak od ogólnego stanu zdrowia oka i choroby podstawowej, która doprowadziła do zmętnienia soczewki.
Jaskra i zaćma to dwie różne choroby – zaćma, choć prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia, jest odwracalna dzięki operacji. Jaskra natomiast powoduje nieodwracalne uszkodzenia nerwu wzrokowego, dlatego uznaje się ją za bardziej niebezpieczną.
Tak, nieleczona zaawansowana zaćma może prowadzić do znacznego pogorszenia widzenia, a w skrajnych przypadkach do ślepoty funkcjonalnej. Należy jednak pamiętać, że leczenie operacyjne i wymiana naturalnej zmętniałej soczewki na soczewkę sztuczną pozwala odzyskać jakość widzenia.
Przed operacją zaćmy lekarz informuje pacjenta o możliwych powikłaniach i objawach, które wymagają pilnej konsultacji, takich jak nagłe pogorszenie widzenia, silny ból oka, zaczerwienienie, obrzęk powiek lub światłowstręt.
Nieleczona zaćma wikłająca i postępujące zmętnienie naturalnej soczewki oka wpływają na pogorszenie widzenia i komfortu w codziennym życiu. W zaawansowanych przypadkach prowadzi do funkcjonalnej ślepoty. Na szczęście zmiany są odwracalne.
