Zez to zaburzenie ustawienia gałek ocznych, w którym osie widzenia nie są równoległe, co może prowadzić do nieprawidłowego widzenia obuocznego, podwójnego widzenia lub trwałego osłabienia ostrości wzroku. Schorzenie najczęściej ujawnia się w dzieciństwie, ale może wystąpić także u osób dorosłych – jako problem pierwotny lub wtórny, np. po urazach, operacjach lub w wyniku określonych chorób. Precyzyjna diagnostyka i odpowiednio dobrane leczenie zeza u dzieci i dorosłych pozwalają poprawić parametry widzenia obuocznego, co wiąże się z poprawą widzenia i samopoczucia pacjenta.
Instytut Okulistyki dr Stawowski w Białymstoku oferuje kompleksową diagnostykę i leczenie zeza u dzieci i dorosłych, opartą na aktualnej wiedzy medycznej i indywidualnym podejściu do pacjenta. W procesie diagnostycznym wykorzystuje się specjalistyczne testy ortoptyczne, ocenę ostrości widzenia, widzenia obuocznego oraz ustawienia gałek ocznych, które pozwalają ustalić rodzaj i przyczynę zaburzenia. Na tej podstawie zespół specjalistów dobiera odpowiednią metodę leczenia - korekcję optyczną (okulary lub soczewki pryzmatyczne), ćwiczenia ortoptyczne lub zabieg chirurgiczny.
Zez (strabismus) to zaburzenie polegające na nieprawidłowym ustawieniu gałek ocznych, w którym jedno oko (lub oboje naprzemiennie) odchyla się od osi prawidłowego widzenia. Oznacza to, że oczy nie patrzą jednocześnie w tym samym kierunku, co utrudnia prawidłowe widzenie obuoczne i może prowadzić do rozwoju tzw. „leniwego oka” (niedowidzenia). W okulistyce wyróżnia się kilka rodzajów zeza, które różnią się kierunkiem odchylenia oka od osi, przyczyną powstania oraz zdolnością mózgu do kompensacji zaburzenia.
Diagnostyka i leczenie zeza są zalecane zawsze wtedy, gdy pojawia się nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych, zaburzenia widzenia obuocznego lub objawy sugerujące utratę kontroli nad ruchami oczu. Zez może występować u dzieci i u dorosłych, a szybka konsultacja okulistyczna pozwala uniknąć trwałych zaburzeń widzenia i poważnych powikłań funkcjonalnych.
Wśród głównych wskazań do diagnostyki zeza u dzieci można wyróżnić: widoczne odchylenie jednego oka od osi widzenia, podejrzenie niedowidzenia, trudności z oceną odległości i koordynacją ruchową, nieprawidłowy odblask rogówkowy lub asymetria ustawienia oczu zauważona przez rodziców, mrużenie, przechylanie głowy lub ustawianie oczu w niestandardowych pozycjach.
Natomiast u dorosłych zez może pojawić się nagle, wówczas zawsze jest wskazaniem do pilnej konsultacji z okulistą. Za wskazania do wizyty uznaje się również podwójne widzenie, trudności w skupianiu wzroku, szczególnie podczas pracy z bliska oraz uczucie napięcia oczu, któremu mogą towarzyszyć bóle głowy.
Metodę leczenie zeza dobiera się indywidualnie, w zależności od rodzaju odchylenia, wieku pacjenta, stopnia zaburzeń widzenia oraz przyczyny choroby. Celem terapii jest nie tylko wyrównanie ustawienia gałek ocznych, ale również przywrócenie lub poprawa widzenia obuocznego, koordynacji wzrokowej i komfortu widzenia.
W pierwszej kolejności w leczeniu zeza wykorzystuje się zwykle metody nieoperacyjne, takie jak:
Dopiero w przypadku braku poprawy rozważa się interwencję chirurgiczną. Wybór metody zależy od przyczyn i rodzaju wady.
W niektórych przypadkach możliwe jest leczenie zeza przy wykorzystaniu toksyny botulinowej.
Operacja zeza jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia dużego, stałego lub nasilonego odchylenia gałek ocznych u dzieci i dorosłych. Zabieg ma na celu przywrócenie prawidłowego ustawienia oczu poprzez modyfikację działania mięśni zewnętrznych gałki ocznej – ich osłabienie, wzmocnienie lub zmianę miejsca przyczepu. Pozwala to uzyskać symetryczne ustawienie oczu, poprawić widzenie obuoczne oraz zredukować objawy takie jak podwójne widzenie.
Leczenie operacyjne zeza znajduje zastosowanie głównie wtedy, gdy:
Pierwszym etapem przygotowania do operacji jest szczegółowa diagnostyka okulistyczna i pełne badanie ortoptyczne. Obejmuje ono m.in. ocenę: zeza, ruchomości gałek ocznych, widzenia obuocznego i stereopsji, badanie ostrości wzroku i ewentualnych wad refrakcji. Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka umożliwia chirurgowi dobranie optymalnej techniki operacyjnej i precyzyjne zaplanowanie zakresu zabiegu.
U dzieci i części dorosłych konieczne może być wcześniejsze wyrównanie wady wzroku za pomocą odpowiedniej korekcji okularowej lub zastosowanie pryzmatów. Jeśli stwierdza się niedowidzenie, przed zabiegiem często prowadzi się terapię pleoptyczną lub okluzję, aby poprawić funkcję oka niedowidzącego i przygotować układ wzrokowy do rekonwalescencji.
Operacja zeza to precyzyjna procedura mikrochirurgiczna, której celem jest przywrócenie prawidłowego ustawienia gałek ocznych poprzez modyfikację siły i działania mięśni odpowiedzialnych za ruch gałek ocznych. Zabieg wykonywany jest zwykle w trybie chirurgii jednego dnia w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym z sedacją (wyłącznie u dorosłych).
Po przygotowaniu pola operacyjnego chirurg wykonuje niewielkie, kilkumilimetrowe nacięcie spojówkowe i rozwarstwia przyczepy powięziowe, aby uzyskać dostęp do mięśni poruszających gałką oczną. Zakres i mechanizm korekcji zależy od rodzaju zeza i polega najczęściej na:
Po uzyskaniu właściwego ustawienia gałek ocznych chirurg zszywa spojówkę rozpuszczalnymi szwami. Na oko może zostać założony lekki opatrunek, który chroni je w pierwszych godzinach po zabiegu. Cały zabieg trwa zazwyczaj od 60 do 120 minut, w zależności od liczby korygowanych mięśni.
W przypadku dorosłych (rzadko u dzieci) czasami stosuje się również tzw. szwy regulowane. Metoda polega na pozostawieniu mięśni niecałkowicie przyszytych do twardówki (jeden lub dwa) w taki sposób, aby można było regulować ich napięcie w pierwszych godzinach po operacji. Jeśli zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowych, regulacji można dokonać od razu (zabieg jednoetapowy). Przy znieczuleniu ogólnym, regulacji dokonuje się w znieczuleniu miejscowym (zabieg dwuetapowy) po wybudzeniu pacjenta i powrocie pełnej świadomości.
Przez kilka godzin po zabiegu pacjenci pozostają na obserwacji. Zazwyczaj nie wymagają hospitalizacji i, jeśli nie ma przeciwwskazań, mogą opuścić placówkę w dniu zabiegu.
Po zabiegu należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza. Podczas zabiegu zakładane są szwy rozpuszczalne, a okres rekonwalescencji wynosi 3-6 tygodni. Po zabiegu zaleca się:
Ostateczne ustawienie oczu ocenia się po kilku tygodniach, natomiast pełna integracja widzenia obuocznego może trwać dłużej – zwłaszcza u pacjentów dorosłych.
Prawidłowa kwalifikacja do zabiegu jest niezwykle ważna dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta i uzyskania przewidywalnych efektów terapeutycznych. Główne przeciwwskazania do operacyjnego leczenia zeza obejmują:
Operacja zeza, wykonywana przez doświadczonego specjalistę, uznawana jest za procedurę bezpieczną i skuteczną. Należy jednak pamiętać, że – jak każda interwencja medyczna – może wiązać się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Po operacji pacjenci mogą odczuwać przejściowe dolegliwości – możliwe jest wystąpienie zaczerwienienia, obrzęku spojówki oraz uczucia ciała obcego w oku, wynikającego najczęściej z obecności szwów. Objawy te ustępują samoistnie w ciągu kilkunastu dni.
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące leczenia zeza u dzieci i dorosłych.
Leczenie zeza u dorosłych i dzieci jest indywidualnie dopasowywane i zależy przede wszystkim od rodzaju wady, jej przyczyny oraz wieku pacjenta. Terapia może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny.
Operacja zeza jest uznawana za bezpieczny i skuteczny zabieg, jeśli wykonywana jest przez doświadczonego okulistę, a pacjent przestrzega zaleceń pozabiegowych.
Czas terapii zależy od wieku pacjenta, rodzaju zeza i zastosowanej metody. Najszybsze efekty przynosi zabieg operacyjny, a pełna rekonwalescencja i stabilizacja widzenia może trwać kilkanaście tygodni.
Koszt leczenia zeza zależy od zakresu zabiegu i liczby korygowanych mięśni.
Tak, u dorosłych operacja zeza jest skuteczną metodą korekcji ustawienia gałek ocznych i często pozwala na trwałą poprawę symetrii oraz redukcję podwójnego widzenia, jeśli zez pojawił się nagle. W przypadku zeza powstałego w dzieciństwie jest to zabieg jedynie kosmetyczny dla poprawy wyglądu ustawienia oczu.
Noszenie soczewek kontaktowych jest możliwe dopiero po całkowitym zagojeniu spojówki, zwykle po kilku tygodniach od zabiegu. O rozpoczęciu używania soczewek decyduje okulista.
Napisz do nas, a nasz zespół postara się odpowiedzieć najszybciej jak to możliwe!
