12.11.2025
Zespół suchego oka to powszechna dolegliwość okulistyczna charakteryzująca się nieprawidłowym nawilżeniem powierzchni gałki ocznej, które prowadzi do dyskomfortu i zwiększa ryzyko uszkodzeń rogówki. Etiologia schorzenia jest wieloczynnikowa, dlatego skuteczne leczenie wymaga precyzyjnej diagnostyki oraz indywidualnego doboru metod terapeutycznych, zależnie od nasilenia i charakteru objawów. Dowiedz się, co powoduje uczucie suchości oczu i jak leczyć zespół suchego oka.
Zespół suchego oka (ZSO) to wieloczynnikowa choroba powierzchni oka, polegająca na zaburzeniu ilościowym lub jakościowym filmu łzowego, który naturalnie nawilża i chroni gałkę oczną. ZSO może prowadzić do niewystarczającego nawilżenia rogówki i spojówki, powodując niekiedy bardzo poważny dyskomfort u pacjentów, m.in. uczucie suchości, pieczenia, "piasku pod powiekami", zaczerwienienia oraz wrażliwość na światło.
Suchość w oczach to problem, który dotyka szerokiej grupy pacjentów, jednak ze zwiększoną częstotliwością występuje u osób starszych, kobiet w okresie pomenopauzalnym oraz osób przebywających w środowiskach o niskiej wilgotności. Chociaż zazwyczaj nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla wzroku, w ciężkich przypadkach może prowadzić do komplikacji okulistycznych, takich jak upośledzenie widzenia.
Osoby cierpiące na zespół suchego oka doświadczają zwykle wielu dolegliwości, które mogą istotnie wpływać na ich codzienne funkcjonowanie. Subiektywne objawy ZSO często różnią się intensywnością i charakterem u poszczególnych pacjentów. Wśród typowych dolegliwości pacjenci zgłaszają zwykle:
W badaniach oceniających objawy u pacjentów stosuje się wystandaryzowane kwestionariusze, takie jak np. wskaźnik OSDI (Ocular Surface Disease Index), który składa się z 12 pytań, pozwalających ocenić nasilenie i charakter objawów.
Zespół suchego oka występuje najczęściej jako rezultat zaburzenia homeostazy filmu łzowego, który składa się z trzech warstw: lipidowej, wodnej i mucynowej. Każda z tych warstw pełni istotną funkcję w utrzymaniu prawidłowego nawilżenia powierzchni oka. Zaburzenie w obrębie którejkolwiek z nich może prowadzić do rozwoju ZSO. Etiologia choroby jest złożona i wieloczynnikowa, a do głównych czynników ryzyka rozwoju zespołu suchego oka należą:
Diagnostyka zespołu suchego oka to złożony proces oparty na ocenie objawów klinicznych oraz specjalistycznych testach okulistycznych, których celem jest określenie przyczyny i stopnia zaawansowania zaburzeń filmu łzowego. Prawidłowe rozpoznanie pozwala na dobór skutecznej metody leczenia i minimalizację ryzyka powikłań, takich jak przewlekłe stany zapalne powierzchni oka.
Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Okulista analizuje zgłaszane objawy, takie jak pieczenie, uczucie ciała obcego, zaczerwienienie, nadwrażliwość na światło oraz, w razie potrzeby, stosuje standaryzowane kwestionariusze (np. OSDI).
W diagnostyce zespołu suchego oka często przeprowadza się również podstawowe badania oczu oraz dodatkowe badania okulistyczne, takie jak m.in. pomiar nieinwazyjnego czasu przerwania filmu łzowego (NIBUT, Test Schirmera, który mierzy "produkcję łez" za pomocą paska bibuły umieszczonego pod powieką czy barwienie fluoresceiną, umożliwiające dokładną ocenę stopnia uszkodzenia rogówki i spojówki.
Leczenie zespołu suchego oka jest zazwyczaj wielokierunkowe i zależy od nasilenia objawów oraz przyczyny schorzenia. W większości przypadków terapia ma charakter objawowy i polega na uzupełnianiu niedoboru łez oraz poprawie jakości filmu łzowego. Dlatego podstawowym elementem leczenia ZSO jest stosowanie preparatów sztucznych łez, które różnią się składem i właściwościami. Duża skuteczność wykazują preparaty zawierające hialuronian sodu, trehalozę, dekspantenol czy hydroksypropylocelulozę.
Interesującą alternatywą w leczeniu zespołu suchego oka są autologiczne sztuczne łzy, które przygotowuje się z krwi pacjenta. Takie podejście może być szczególnie korzystne w przypadkach opornych na standardowe leczenie. Autologiczne preparaty zawierają naturalne składniki obecne we łzach i mogą wspierać regenerację powierzchni oka.
W przypadkach, w których suchym oczom towarzyszy stan zapalny, stosuje się miejscowe kortykosteroidy (krótko!), inhibitory kalcyneuryny (np. cyklosporynę A), leki przeciwhistaminowe lub preparaty z kwasem hialuronowym o działaniu przeciwzapalnym. Celem tej terapii jest przywrócenie równowagi immunologicznej powierzchni oka.
Nieleczony lub niewłaściwie leczony zespół suchego oka może prowadzić do poważnych powikłań, które wpływają nie tylko na komfort widzenia, ale również na zdrowie i funkcję oka. Przewlekłe zaburzenia filmu łzowego powodują uszkodzenia nabłonka rogówki i spojówki, sprzyjają stanom zapalnym oraz zwiększają podatność na infekcje. Wśród możliwych powikłań wymienia się m.in.:
W celu uniknięcia powikłań konieczne jest wczesne rozpoznanie choroby, wdrożenie indywidualnie dopasowanego leczenia oraz systematyczne monitorowanie stanu powierzchni oka przez doświadczonego okulistę, np. w Instytucie Okulistyki dr Stawowski w Białymstoku.
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zespołu suchego oka.
Najczęstsze objawy to uczucie piasku pod powiekami, pieczenie, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego oraz chwilowe pogorszenie ostrości widzenia. Dolegliwości mogą się nasilać, szczególnie przy długiej pracy przy komputerze lub w warunkach związanych z nadmiernym parowaniem łez (suche, gorące powietrze, klimatyzacja).
Skuteczne leczenie wymaga indywidualnej terapii obejmującej nawilżanie, leczenie stanów zapalnych oraz przywrócenie stabilności filmu łzowego. Dlatego konieczna jest konsultacja z okulistą, np. w Instytucie Okulistyki dr Stawowski w Białymstoku.
Osoba z zespołem suchego oka może doświadczać zamglonego lub niestabilnego widzenia, szczególnie podczas czytania, pracy przy monitorze czy w klimatyzowanych pomieszczeniach.
Leczenie obejmuje zwykle stosowanie kropli nawilżających, terapie przeciwzapalne oraz higienę oczu i powiek. Niezbędna jest konsultacja ze specjalistą, który indywidualnie dobierze właściwe metody.
Zespół suchego oka jest chorobą przewlekłą, ale dzięki odpowiedniemu leczeniu można znacznie złagodzić objawy i poprawić komfort widzenia.
Zespół suchego oka najczęściej występuje obustronnie. Jednak w niektórych przypadkach, np. po zabiegu okulistycznym, może dotyczyć jednego oka. Łzawiące jedno oko może być również objawem innych problemów okulistycznych, dlatego należy skonsultować się ze specjalistą.
Najczęściej zalecaną metodą leczenia jest stosowanie odpowiednich kropli nawilżających oraz unikanie czynników nasilających parowanie łez. Warto skonsultować się z okulistą, który zbada oczy i dobierze najodpowiedniejszą metodę.
