22.11.2025
Zapalenie spojówek to jedna z najczęstszych chorób oczu, objawiająca się znacznym zaczerwienieniem, obrzękiem, łzawieniem, a nawet ropieniem i sklejaniem się powiek. Przyczyną dolegliwości są najczęściej bakterie, wirusy, alergeny lub inne czynniki drażniące. Wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia przywraca komfort i ogranicza ryzyko powikłań. Dowiedz się więcej o zapaleniu spojówek!
Zapalenie spojówek to stan zapalny obejmujący spojówkę, czyli cienką, przezroczystą błonę pokrywającą wewnętrzną powierzchnię powiek oraz przednią część gałki ocznej (twardówki) aż do rąbka rogówki.
W wyniku działania czynników infekcyjnych (bakterii, wirusów), alergicznych (np. pyłków roślin, roztoczy) lub drażniących (np. zanieczyszczeń, soczewek kontaktowych) dochodzi do przekrwienia naczyń spojówki, zwiększonej przepuszczalności ścian naczyń oraz napływu komórek zapalnych. W rezultacie u pacjenta pojawiają się charakterystyczne objawy, takie jak zaczerwienienie oczu (oka), obrzęk powiek i spojówki, łzawienie, pieczenie, świąd, światłowstręt, a także obecność wydzieliny śluzowej lub ropnej.
Zapalenie spojówek może mieć przebieg ostry, podostry lub przewlekły. Zazwyczaj nie powoduje trwałego uszkodzenia narządu wzroku, jednak w ciężkich przypadkach, a szczególnie przy braku leczenia, istnieje ryzyko powikłań, m.in. uszkodzenia rogówki.
Zapalenie spojówek może mieć różne przyczyny, a rozpoznanie podłoża dolegliwości jest niezbędna przy doborze terapii, dlatego warto skonsultować się z doświadczonym specjalistą, np. w Instytucie Okulistyki dr Stawowski w Białymstoku. W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka głównych grup czynników wywołujących zapalenie spojówek.
Zapalenie spojówek dzieli się na kilka podstawowych typów, zależnie od czynnika etiologicznego, przebiegu klinicznego i charakteru wydzieliny. Prawidłowe rozpoznanie rodzaju zapalenia spojówek ma podstawowe znaczenie dla wdrożenia odpowiedniego leczenia i zapobiegania powikłaniom.
1. Bakteryjne zapalenie spojówek - infekcja wywoływana przez bakterie charakteryzuje się:
W przypadkach szczególnych, takich jak rzeżączkowe zapalenie spojówek, dochodzi do gwałtownego przebiegu z obfitą, ropną wydzieliną (ostre zapalenie spojówek), bólem, znacznym obrzękiem spojówki i otaczających tkanek oraz ryzykiem perforacji rogówki.
2. Wirusowe zapalenie spojówek - często występuje w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Za typowe objawy zapalenia spojówek o podłożu wirusowym uznaje się:
3. Alergiczne zapalenie spojówek - występuje w odpowiedzi na kontakt z alergenami i charakteryzuje się zwykle obustronnymi objawami, najczęściej:
Wyróżnia się również podtypy, takie jak:
4. Atopowe zapalenie spojówek - jest przewlekłą chorobą występującą u osób z atopowym zapaleniem skóry. Prowadzi do:
5. Przewlekłe zapalenie spojówek - diagnozowane w przypadku utrzymywania się objawów powyżej czterech tygodni. Może mieć charakter bakteryjny, alergiczny lub być związane z podrażnieniami mechanicznymi, a typowe objawy obejmują:
Precyzyjna diagnostyka zapalenia spojówek umożliwia podjęcie skutecznego leczenia oraz minimalizuje ryzyko powikłań. Objawy wielu postaci zapalenia spojówek są podobne, jednak mogą różnić się etiologią, a tym samym wymagają odmiennego postępowania terapeutycznego. Dlatego niezbędna jest wizyta u okulisty, np. w Instytucie Okulistyki dr Stawowski, i przeprowadzenie badania oczu.
Diagnostyka zapalenia spojówek opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie medycznym, badaniu przedmiotowym narządu wzroku oraz analizie charakteru wydzieliny i objawów towarzyszących. Okulista w trakcie badania ocenia m.in.:
W sytuacjach niejednoznacznych lub w przypadku przewlekłego przebiegu konieczne może być wykonanie dodatkowych badań, takich jak:
Lekarz okulista nie tylko rozpoznaje typ zapalenia spojówek, ale również dobiera właściwe leczenie ukierunkowane na przyczynę choroby.
Metoda leczenia zapalenia spojówek zależy bezpośrednio od przyczyny stanu zapalnego. Dlatego, w każdym przypadku, leczenie powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem, który przeprowadzi badanie i zaleci odpowiednią farmakoterapię.
Bakteryjne zapalenie spojówek wymaga zastosowania antybiotyków miejscowych w postaci maści lub kropli do oczu. W ciężkich przypadkach, takich jak rzeżączkowe zapalenie spojówek, konieczne jest leczenie ogólnoustrojowe antybiotykami oraz intensywne płukanie worka spojówkowego. Podczas terapii istotne jest również unikanie dotykania oczu, dokładna higiena rąk oraz częsta wymiana ręczników i pościeli.
Wirusowe zapalenie spojówek najczęściej przebiega samoograniczająco. Dlatego leczenie ma zazwyczaj charakter objawowy i obejmuje stosowanie sztucznych łez w celu nawilżenia spojówek, zimne okłady na oczy w celu zmniejszenia obrzęku, oraz unikanie noszenia soczewek kontaktowych w czasie trwania infekcji.
W przypadku ciężkich objawów w przebiegu wirusowego zapalenia spojówek, wskazane może być stosowanie leków przeciwwirusowych (np. gancyklowiru) oraz dodatkowe przeprowadzanie badania oczu, ze względu na ryzyko powikłań.
Terapia alergicznego zapalenia spojówek opiera się na eliminacji kontaktu z alergenem oraz leczeniu farmakologicznym. Najczęściej stosuje się miejscowe leki przeciwhistaminowe, kromony (np. kromoglikan sodu), a w cięższych przypadkach leki przeciwhistaminowe doustne lub miejscowe kortykosteroidy (w krótkich cyklach).
Leczenie zapalenia spojówek wywołanego przez inne czynniki wymaga eliminacji przyczyny dolegliwości oraz, zazwyczaj, stosowania kropli nawilżających (sztucznych łez) lub dodatkowych preparatów leczniczych, dostosowanych do charakteru i nasilenia objawów.
Czas trwania zapalenia spojówek zależy przede wszystkim od bezpośredniej przyczyny dolegliwości oraz szybkości wdrożenia odpowiedniego leczenia. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek, objawy ustępują zwykle w ciągu 3–5 dni od rozpoczęcia terapii. W wirusowym zapaleniu spojówek czas utrzymywania się objawów zależy od rodzaju wirusa i odporności pacjenta i zazwyczaj wynosi od 1 do 3 tygodni. Dolegliwości o podłożu alergicznym zależą od ekspozycji na alergen, dlatego mogą mieć formę przejściową, sezonową lub całoroczną.
Skuteczna profilaktyka zapalenia spojówek obejmuje zarówno działania higieniczne, jak i minimalizowanie czynników ryzyka. Dlatego główne zasady obejmują:
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia spojówek.
Szybkie wyleczenie zapalenia spojówek wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia przyczynowego, np. antybiotykoterapii w zakażeniu bakteryjnym lub leków przeciwhistaminowych w przypadku alergii, dlatego niezbędna jest wizyta u okulisty.
Czas trwania zapalenia spojówek zależy od przyczyny i czasu podjęcia odpowiednich działań terapeutycznych, np. dzięki antybiotykom bakteryjne zapalenie spojówek ustępuje zwykle w ciągu 3–5 dni, natomiast wirusowe, wymagające jedynie leczenia objawowego, może trwać nawet do 3 tygodni.
Zapalenie spojówek może być spowodowane infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi, reakcjami alergicznymi lub działaniem czynników drażniących, takich jak dym czy kurz.
Niektóre łagodne formy wirusowego lub alergicznego zapalenia spojówek mogą ustąpić samoistnie, jednak w niektórych przypadkach, np. bakteryjne zapalenie spojówek, brak leczenia może wydłużyć przebieg choroby i zwiększa ryzyko powikłań.
U dorosłych zapalenie spojówek objawia się najczęściej zaczerwienieniem oczu, nadmiernym łzawieniem, świądem, obecnością wydzieliny oraz uczuciem ciała obcego pod powieką. Należy jednak pamiętać, że objawy w dużym stopniu zależą od rodzaju i podłoża przypadłości.
Tak, w przypadku występowania objawów zapalenia spojówek, zalecana jest konsultacja okulistyczna.
Alergiczne zapalenie spojówek charakteryzuje się intensywnym świądem, obustronnym zaczerwienieniem oczu, wodnistą wydzieliną i często towarzyszy mu alergiczny nieżyt nosa.
Atopowe zapalenie spojówek to przewlekła postać choroby występująca u osób z atopowym zapaleniem skóry. Przypadłość prowadzi do uporczywego świądu, zaczerwienienia oraz pogrubienia spojówek.
Bakteryjne i wirusowe zapalenie spojówek to zaraźliwe choroby, które mogą przenosić się drogą kontaktową, dlatego istotne jest przestrzeganie zasad higieny.
U dzieci zapalenie spojówek, podobnie jak u dorosłych, objawia się zaczerwienieniem oczu, świądem, łzawieniem, obecnością wydzieliny. Dzieci często pocierają oczy, co zwiększa ryzyko wtórnych zakażeń. Dlatego zalecana jest wizyta u okulisty. Szczególnej kontroli okulistycznej wymaga zapalenie spojówek u noworodków, ponieważ wiąże się z ryzykiem wystąpienia zmian w rogówce, gałce ocznej, a nawet całkowitej ślepoty lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Kontaktowe zapalenie skóry powiek i zapalenie spojówek to odrębne jednostki chorobowe, chociaż część objawów może być podobna. W obu przypadkach występuje zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie i świąd jednak w pierwszej z nich obejmuje skórę powiek i zwykle towarzyszy jej złuszczanie, które nie występuje w zapaleniu spojówek.
