9.7.2025
Zaćma jądrowa to powszechny typ zaćmy starczej, który prowadzi do zmętnienia centralnej części soczewki oka. Rozwija się stopniowo, powodując pogorszenie ostrości widzenia i utratę komfortu w codziennym funkcjonowaniu. Dowiedz się, jakie są główne objawy zaćmy jądrowej. Kiedy warto skonsultować się z okulistą i jak wygląda diagnostyka i leczenie choroby?
Zaćma jądrowa (łac. cataracta nuclearis) to jeden z głównych typów zaćmy starczej, charakteryzujący się zmętnieniem jądra soczewki oka, czyli jej centralnej części. To właśnie ono odpowiada za skupianie światła i zapewnienie prawidłowej ostrości widzenia. W przebiegu zaćmy jądrowej dochodzi do postępującego stwardnienia jądra oraz zmian barwnych – od żółtawych po brunatne – co utrudnia przechodzenie promieni świetlnych i prowadzi do rozproszenia światła na siatkówce oraz wpływa na pogorszenie jakości widzenia. Pacjenci mogą mieć wrażenie patrzenia przez zamgloną szybę, a dodatkowo może dochodzić do zmian w refrakcji oka.
Zaćma jądrowa rozwija się stopniowo, przez co jej objawy początkowo mogą być ignorowane. Najczęściej dotyczy osób po 60. roku życia i jest wynikiem naturalnego starzenia się narządu wzroku, ale może pojawić się również u osób młodszych. Do czynników sprzyjających wcześniejszemu rozwojowi choroby zalicza się m.in. przewlekłe choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzycę), długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów, ekspozycję na promieniowanie UV, niedobory antyoksydantów, urazy gałki ocznej oraz predyspozycje genetyczne.
W odróżnieniu od innych typów zaćmy, takich jak zaćma korowa (dotycząca obwodowej części soczewki) czy zaćma podtorebkowa tylna (obejmująca tylną torebkę soczewki), zaćma jądrowa bezpośrednio zaburza centralne widzenie i często jako pierwsza wpływa na jakość widzenia w codziennych sytuacjach.
Objawy zaćmy jądrowej rozwijają się stopniowo i są początkowo subtelne, dlatego wiele osób przez długi czas ich nie zauważa lub przypisuje je naturalnemu procesowi starzenia się wzroku. W miarę narastania zmętnienia jądra soczewki i jego stwardnienia, objawy stają się coraz bardziej dokuczliwe i wpływają na codzienne życie pacjenta.
Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem zaćmy jądrowej jest pogorszenie ostrości wzroku z dali. Osoba dotknięta tą postacią zaćmy może zauważyć, że trudniej jej rozpoznać twarze z odległości, odczytać znaki drogowe czy oglądać telewizję. Pojawia się także efekt zamglenia obrazu, przypominający patrzenie przez zaparowaną szybę.
Często występuje zwiększona wrażliwość na światło oraz pogorszenie widzenia w jasnym oświetleniu, a światło słoneczne lub reflektory mogą powodować olśnienie i trudności z adaptacją wzroku. Pacjenci z zaćmą jądrową mogą również skarżyć się na podwójne widzenie w jednym oku oraz trudność w ocenie głębi i konturów. W niektórych przypadkach dochodzi do przejściowej poprawy widzenia z bliska, która wynika ze zmiany refrakcji soczewki. Warto pamiętać, że objaw wskazuje na postępujący proces zmętnienia, a nie cofania się choroby.
U pacjentów w zaawansowanym stadium zaćmy jądrowej dochodzi najczęściej do znacznego upośledzenia jakości widzenia i trudności w wykonywaniu codziennych czynności.
Zaćma jądrowa to postać zaćmy starczej, dlatego główną przyczyną choroby jest naturalny proces starzenia się soczewki oka. Wraz z wiekiem dochodzi do nieodwracalnych zmian w strukturze i metabolizmie soczewki. Znaczenie ma przede wszystkim utrata przezroczystości włókien soczewkowych oraz ich stopniowe stwardnienie i zagęszczenie, określane jako stwardnienie jądra soczewki.
W miarę upływu lat jądro soczewki traci zdolność do prawidłowego nawodnienia i wymiany substancji odżywczych. Aktywność enzymatyczna w centralnych warstwach soczewki maleje, przez co mechanizmy naprawcze (takie jak usuwanie wolnych rodników, utlenionych lipidów czy białek o wysokiej masie cząsteczkowej) stają się mniej wydajne. W efekcie dochodzi do stopniowego uszkodzenia błon komórkowych włókien soczewkowych, ich agregacji i zmiany struktury. Skumulowane zmiany prowadzą do zmętnienia soczewki oka, zwłaszcza w części środkowej – co zaburza zdolność skupiania światła na siatkówce.
W zaawansowanych przypadkach jądro zmienia również zabarwienie – z przezroczystego na żółtawe lub brunatne, co dodatkowo zniekształca widzenie kolorów.
Oprócz naturalnego starzenia się narządu wzroku, do przyspieszenia rozwoju zaćmy jądrowej mogą przyczyniać się inne czynniki:
Rzadziej zaćma jądrowa może być również efektem działania toksyn środowiskowych, powikłań po stanach zapalnych wewnątrzgałkowych lub może współistnieć z innymi typami zaćmy – np. zaćmą korową czy zaćmą torebkową tylną.
Warto podkreślić, że zaćma jądrowa to rodzaj zaćmy nabytej, a jej rozwój może być znacząco przyspieszony przez różne czynniki. Dlatego istotne znaczenie ma profilaktyka i regularne badania oczu, np. w Instytucie Okulistyki dr Stawowski w Białymstoku.
Rozpoznanie zaćmy jądrowej opiera się na kompleksowym badaniu okulistycznym. Lekarz rozpoczyna diagnostykę od zebrania szczegółowego wywiadu medycznego, w którym uwzględniane są objawy pacjenta, czas ich trwania, ewentualne urazy gałki ocznej, przebieg chorób ogólnoustrojowych (np. cukrzycy), przyjmowane leki oraz przebyte operacje narządu wzroku.
Podstawowym elementem badania jest ocena ostrości wzroku oraz badanie w lampie szczelinowej, które pozwala okuliście ocenić wygląd soczewki oraz lokalizację i intensywność zmętnienia. Typowe dla zaćmy jądrowej są zmiany w centrum soczewki, które często są złotawe lub brunatne. Zwykle wykonywane jest również badanie dna oka oraz pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, aby wykluczyć inne choroby oczu. W zaawansowanych przypadkach, gdy ocena dna oka jest utrudniona, pomocne może być USG gałki ocznej.
Nie istnieje skuteczna farmakoterapia, która odwracałaby zmętnienie soczewki. Obecnie jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jądrowej jest zabieg usunięcia zmętniałej soczewki i wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zabieg przeprowadzany jest zwykle metodą fakoemulsyfikacji, czyli z wykorzystaniem ultradźwięków rozbijających zmętniałą soczewkę, która następnie zostaje usunięta z oka.
Operacja zaćmy trwa zwykle 20–30 minut i wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym. Zabieg nie wymaga hospitalizacji, dlatego w większości przypadków pacjent opuszcza klinikę w dniu przeprowadzenia operacji, a powrót do codziennych czynności może nastąpić już po kilku dniach.
Zaćma jądrowa, mimo że rozwija się powoli i prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia, daje bardzo dobre rokowania. W większości przypadków pacjenci po operacji odzyskują prawidłową ostrość widzenia już kilka dni po zabiegu, a jakość ich codziennego życia znacząco się poprawia.
Usunięcie zmętniałej soczewki i wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej pozwala na całkowite i trwałe rozwiązanie problemu, o ile nie współistnieją inne schorzenia narządu wzroku, takie jak np. jaskra czy zwyrodnienie plamki żółtej. W pojedynczych przypadkach, kilka miesięcy lub lat po operacji może dojść do rozwoju tzw. zaćmy wtórnej, czyli zmętnienia torebki tylnej soczewki. Zjawisko nie stanowi poważnego powikłania, a leczenie zaćmy polega na szybkim i bezbolesnym zabiegu laserowym (kapsulotomii), który przywraca przejrzystość widzenia bez konieczności ponownej operacji.
Profilaktyka zaćmy jądrowej polega przede wszystkim na ograniczaniu czynników ryzyka i wspieraniu zdrowia oczu. Istotne znaczenie mają regularne badania okulistyczne, szczególnie po 50. roku życia, które pozwalają na wczesne wykrycie zmian w soczewce. Zaleca się również stosowanie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, rzucenie palenia, unikanie długotrwałego stosowania leków steroidowych oraz kontrolę chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca. Chociaż działania profilaktyczne nie wykluczają możliwości wystąpienia choroby, świadoma profilaktyka i szybka reakcja na pierwsze objawy dają pacjentowi szansę na zachowanie lub odzyskanie dobrej jakości widzenia.
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zaćmy jądrowej.
Zaćma jądrowa to postać zaćmy, w której dochodzi do zmętnienia centralnej części soczewki oka – tzw. jądra soczewki. Choroba rozwija się stopniowo, prowadząc do pogorszenia ostrości widzenia, szczególnie z daleka.
Objawy zaćmy jądrowej to przede wszystkim pogorszenie ostrości widzenia z dali, zamglony obraz, trudności z widzeniem przy jasnym świetle oraz zwiększona wrażliwość na intensywne światło. U niektórych pacjentów może wystąpić także podwójne widzenie i przejściowa poprawa widzenia z bliska.
Nieleczona zaćma jądrowa może znacznie pogorszyć jakość życia i prowadzić do znacznego upośledzenia widzenia w zajętym oku. Jednak dzięki nowoczesnym metodom leczenia jest chorobą w pełni odwracalną.
Zaćma jądrowa to jeden z typów zaćmy starczej związanej z procesem starzenia się soczewki, w którym zmętnienie rozwija się w jej centralnej części. Występuje najczęściej u osób po 60. roku życia.
Zaćma wrodzona jest uznawana za poważniejszą, ponieważ może prowadzić do trwałych zaburzeń rozwoju widzenia u dzieci. Zaćma jądrowa zwykle pojawia się w wieku dorosłym i dobrze reaguje na leczenie chirurgiczne.
Nie, w zaawansowanym stadium i bez leczenia może dojść do znacznego upośledzenia widzenia w dotkniętym oku. Osoba z zaawansowaną zaćmą widzi jedynie światło. Choroba jest w pełni odwracalna, jednak niezbędna jest prawidłowa diagnoza i przeprowadzenie operacji.
Oko zazwyczaj goi się w ciągu kilku dni do dwóch tygodni, choć pełna stabilizacja widzenia może potrwać kilka tygodni. Większość pacjentów wraca do codziennych aktywności bardzo szybko po zabiegu.
Badanie ostrości wzroku może sugerować obecność zaćmy jądrowej, ale nie wystarcza do jej potwierdzenia. Do pełnej diagnostyki konieczne jest badanie w lampie szczelinowej i ocena przez specjalistę.
